Hakuna matata …

Geschreven in Kenia, 25 januari 2024

Het is zover en ik zie er enorm naar uit: mijn eerst fieldtrip in 2024. Ik ben vroeg mijn bed uit en zie dat het echt het mooiste weer van de wereld is! Mooie wolkjes, veel blauwe luchten en dus behoorlijk heet 😅 dat wordt lekker zweten!

Na mijn ontbijt word ik door mama Fridah met een pakketje voor de lunch aan de straat gezet 😉 Dit is een gewoonte waar ik altijd om moet glimlachen. Ze is bang dat ik of de verkeerde matatu pak of opgelicht word. Nou, niets van dat alles, ik ken na zoveel jaren wel de gebruiken hier en ook dat er standaard bij een mzungu de hoofdprijs wordt gevraagd. Daar ga ik ook standaard niet in mee en ze moeten er altijd wel om lachen, geloof ik.

Nadat we onderweg nog zijn aangehouden door de politie, waarbij ik sterk het gevoel krijg dat er een forse prent is uitgedeeld, word ik op het busstation in LungaLunga gedropt. Ik kan bijna niet de matatu uitkomen, want de bodaboda drivers zwermen met z’n allen bij de deur om maar als eerste iemand achter op zijn motor te krijgen om verder te reizen. Ze blijven maar vragen en ik blijf geduldig antwoorden: ‘ik word opgehaald!’ Het duurt even voordat Gwaru er is, en in die tussentijd heb ik al een aantal huwelijksaanzoeken gekregen en hebben toch zeker drie mannen (jong en oud) mij gemeld dat ze van me houden. Zucht. Ik ben blij als ik bij Gwaru achterop de pikipiki kan vertrekken. Soms is het echt te veel… 😇

Mikoroshoni

In deze village zal KidsCare eind juni 2024 het HomeCare programma van drie jaar afsluiten. Dit betekent dat de huishoudens drie jaar gebruik hebben kunnen maken van het programma, (financieel) geholpen zijn, adviezen hebben gekregen, er communitygroepen zijn opgericht, er KCV (lokale vrijwilligers) aan het werk zijn gegaan, er een gemeenschappelijke bijenfarm is ingericht, trainingen zijn gegeven etc. etc. Het gaat goed met de huishoudens in dit dorp. Er is veel bereikt, veel geleerd en als alles goed gaat, kunnen ze vanaf medio dit jaar heel goed samen, zonder de hulp van KidsCare verder. KidsCare zal vanaf dat moment in een andere village opnieuw starten met het HomeCare programma, waarbij de gezinnen die deze hulp nodig hebben door de Village Chief worden geselecteerd.

De weg naar het dorp is een uitdaging. Er is (weer) veel regen gevallen in de afgelopen dagen en de paadjes hebben soms hele grote plassen waar we doorheen of langs moeten. Maar door al die regen ziet het er ook fantastisch uit: veel groen, veel bloemen en natuurlijk zie ik weer de allermooiste baobab van de wereld (maar dat zeg ik wel vaker 😏).

Onderweg naar een van de huishoudens horen we uit de bosjes ineens een soort luide oerkreet. Ik schrik me te pletter maar Gwaru stopt rustig en schreeuwt een antwoord. Ik stap van de pikipiki af en ben benieuwd …

Er stapt een oude vrouw uit de bosjes, ze heeft een enorm mes in haar hand. Ik roep voor de zekerheid maar even (met een big smile) ‘mama, don’t kill me’ en gelukkig ziet ze de humor er wel van in. Ze slaat zich op haar knieën en hinnikt luid en lang… 😂

Even later stapt ook haar zoon uit de bosjes, ook weer met zo’n enorm mes in zijn hand. Ik begrijp even later van Gwaru dat ze firewood aan het hakken zijn 🙂

Ik maak stiekem wat foto’s, ook van de prachtige bloemen en de cashew boom vol vruchten … Geen idee wat er verder besproken is, maar we rijden na een poosje, uitgewuifd met messen en armen, weer verder.

Niet opgeven

Papa Chondo and mama Luvuno hebben zes kinderen. Het gezin zit inmiddels bijna 3 jaar (tot juni 2024) in het HomeCare programma en hun huis en het erf zien er geweldig uit. Als we aankomen, zit mama Luvuno rustig onder de grote mangoboom casaves te schillen.

Met behulp van de merry-go-round binnen hun groep (negen huishoudens) hebben zij hun huis stapje voor stapje opgeknapt: er zijn iron sheets gekomen, de muren zijn verbeterd, en er is een buitenkeuken gebouwd. Helaas heeft deze laatste de enorme regens in het najaar 2023 niet overleefd: het is ingestort en wordt nu gebruikt als opslag (en speelplek voor de kittens)! Maar zij geven niet op, zoals ze in Afrika bijna nooit doen: er is iets gebeurd en daar ga je mee om, oftewel Hakuna Matata (geen probleem!). Het is een gevleugelde uitdrukking die ik ook regelmatig mompel als iets niet gaat zoals ik het bedacht had 😇

Er is gezamenlijk besloten om de keuken op die plek niet meer te herbouwen. Aan het huis vast wordt nu een nieuwe keuken gebouwd, en tot die klaar is, wordt er binnen gekookt. Dat blijft een probleem ivm de rook, die blijft hangen en slecht is voor degenen die (soms in dezelfde ruimte) slapen. Als ik vraag of er ook buiten gekookt kan worden, glimlacht Gwaru: ja, dat gebeurt ook, maar de voorkeur gaat toch echt uit naar binnen koken.

Het gaat erg goed met het gezin. Gwaru praat uitgebreid met papa Chondo, maakt foto’s over de voortgang, en praat over zijn shamba’s die elders (wel in de buurt) zijn. Twee acres groot, veel werk dus. Inmiddels wordt er volop geoogst, en het gaat dan om maïs en casave. Deze akkers hebben minder last gehad van de overvloedige regens in het najaar, waardoor Chondo geen gebruik heeft hoeven maken van de uitgifte van zaden (actie Plant zaden voor kerstmis). Ze zijn trots dat zij het zover hebben gebracht en mama Luvuno blijft mijn hand maar vasthouden om ‘mij’ te bedanken. Ik voel me er wat ongemakkelijk bij …

Inmiddels zijn de buurkinderen en een tante ook komen aanlopen. Het is en blijft altijd een hele gebeurtenis als er een mzungu 🙃 met de Social Worker meekomt! Als we vertrekken, rennen de kinderen (in die bloedhitte) een eindje mee …

Onvoorstelbaar

Ja, het is een onvoorstelbaar verhaal waar ik vervolgens in terecht kom. Papa Chimani en mama Mgumba hebben zes kinderen, waarvan er inmiddels twee volwassen en uit huis zijn. Zij wonen in de buurt, hebben een eigen gezin en dat gaat prima, er is onderling goed contact. Twee tieners hebben op het erf van hun ouders een eigen huisje (met makuti’s) kunnen bouwen en het ziet er allemaal heel netjes en opgeruimd uit (hoewel ik dat natuurlijk niet zeker weet of dat ook zo is in die twee prachtige tienerhuisjes 😏), de iron sheets op het dak van het grote huis zien er fantastisch uit en er ligt ook een klein zonnepaneeltje op.

Ook de deelname van dit gezin aan het programma loopt eind juni 2024 af. Zij hebben echt alles wat er uit het programma te halen was, er ook daadwerkelijk uitgehaald. En dat terwijl papa Chimani toen ze net in het programma waren opgenomen, een ongeluk kreeg en rechtszijdig verlamd raakte: veel medische kosten en verlies van werk waren de gevolgen. Mama Mgumba is niet bij de pakken neer gaan zitten (hakuna matata) en heeft het daarna alleen opgepakt; ze is stug doorgegaan. Ze heeft de hulp van Gwaru met beide handen aangepakt, zijn adviezen trouw opgevolgd, en alle obstakels die op haar pad kwamen, kunnen tackelen. Gwaru vertelt dat de enorme gedrevenheid van Mgumba ook hem heeft geholpen om haar steeds snel en adequaat te kunnen adviseren. Wat een vrouw!

Op het erf zit papa Chimani op een stoel, zijn vrouw is er niet. Gwaru vertelt dat we haar net zijn tegengekomen op de pikipiki, ze was met haar kind onderweg naar de dispensery voor medicijnen. Er is nu op het erf een schoondochter aanwezig, die mama Mgumba af en toe helpt met de verzorging van haar man als zijzelf weg moet of elders aan het werk is.

Terwijl ik rondloop en vol bewondering kijk hoe alles eruit ziet, zie ik ineens papa Chimani strompelend met een stok naar de schaduw lopen. Niemand helpt hem, hij doet het gewoon zelf. Ik krijg een brok in mijn keel, want de man ziet er zo waanzinnig broos uit…

Gwaru en papa Chimani praten lang en af en toe zie ik een brede lach op hun gezichten komen. Het is goed om te zien dat deze mensen het ondanks alle tegenslagen hebben gered en het nog steeds redden. Ik heb grote bewondering voor ze!

Naast een shamba met groente voor eigen gebruikt, verdienen zij hun inkomen met onder andere de verkoop van kippen (voor vlees). Het allerleukste op het erg is dan ook het kippenhok: een zeer ingenieus vormgegeven, overdekte kuil in de grond met ‘gordijntjes’ voor de nacht. Papa Chimani legt mij uit dat ze dit goed schoon kunnen houden, en de kippen daarom ook geen ziektes kunnen oplopen. Fascinerend! Zeker als meneer Haan ook nog even komt laten zien dat hij de baas is van dat huis en vervolgens zijn harem met kinderen wegjaagt bij de geoogste mais, die ligt te drogen in de zon.

We nemen hartelijk afscheid en gaan verder op onze tocht.

De shamba’s

Elk dorp heeft zo zijn eigen ‘dingen’. Ik heb in de loop van de jaren wel geleerd dat twee naast elkaar liggende dorpen volstrekt andere gewoontes kunnen hebben. Liggen de shamba’s in andere villages vaak naast of rondom de hut van de eigenaar, de shamba’s van de mensen in Mikoroshoni liggen juist wat verder weg van hun huisjes. Ik kom er niet achter waarom dat is, maar blijkbaar heeft niemand er last van.

Masai Tsuma is op zijn shamba aan het werk. Het is inmiddels behoorlijk warm/heet geworden en het oogsten zo pal in de zon lijkt me nou geen pretje. We lopen naar hem toe door het veld met greengrams (groene linzen) en ik begin ongemerkt de zwarte lange bonen te plukken. En het is gek, maar ik merk dat het eigenlijk best te doen is om mee te helpen. Masai vertelt Gwaru uitgebreid dat de greengrams, ontvangen vanuit het zadenproject van KidsCare, het uitstekend doen. De cowpeas (kikkererwten) daarentegen hebben veel last van de ongebruikelijke, soms hevige regenval die nu in januari nog steeds valt. De oogst van de cowpeas valt dus behoorlijk tegen en ik hoor het woord ‘climate change’ regelmatig voorbij komen in het gesprek tussen Gwaru en Masai.

Maar daar laat Masai zich niet door beïnvloeden: ook hier geldt ‘Hakuna Matata’. Trots vertelt hij dat hij verwacht dat als alles klaar is, hij toch zeker 100 kg greengrams zal hebben geoogst! Wow: 100 kg. Ik kijk even naar de emmer waarin een bodempje geoogste bonen ligt …

We blijven met z’n drieën een klein kwartiertje bonen plukken. De hitte is enorm, maar het gekke is dat ik er eigenlijk weinig last van heb. Ik ben drijfnat van het zweet, maar dat koelt ook heerlijk af in het lichte briesje… en we hebben toch maar mooi aan het eind weer bijna 3/4 emmer geoogst!

Wat verder weg zijn twee mannen firewood aan het verzamelen, maar af en toe kijken ze toch even op om te kijken naar ons drietjes.

Als we afscheid nemen, komt net Masai’s zoon op de fiets bij de shamba aan. Hij zal zijn vader vanmiddag helpen, nu zijn schooldag erop zit. Als ik achterop de pikipiki klim, kijk ik nog even achterom: vader en zoon, beiden aan het oogsten, ik vind het mooi om te zien.

Op weg naar het volgende huishouden komen we nog langs een shamba waar een andere papa aan het oogsten is. We stoppen even, zodat Gwaru kort met hem kan praten. Omdat alles in het Kiswahili gaat, loop ik wat rond en bekijk de shamba wat beter: de plantjes staan er mooi bij en ik zie dat alle stadia aanwezig zijn: bloemetjes, groene boontjes, zwarte boontjes (die zijn klaar en kunnen geoogst worden). Ik begin maar wat greengrams te plukken voor hem. Hij kan dat wel waarderen geloof ik en loopt mij al pratend met Gwaru achterna en houdt mij trouw zijn emmer voor, zodat ik ze erin kan doen 🙃 We moeten alle drie glimlachen …

Gaan ze de doelen halen?

Op het erf bij mama Lilian loopt een klein jongetje rond. Hij heeft een grote lange stok in zijn handen en zwaait er gevaarlijk mee. Hij moet niks van mij hebben, maar kruipt net zo makkelijk op de schoot van Gwaru. Zijn grotere broer kijkt eerst de kat uit de boom, maar komt vervolgens helemaal los, voelt aan mijn arm, wil mijn haren voelen en blijft maar vragen of ik foto’s van hem maak om vervolgens helemaal in een deuk naar zijn eigen foto te kijken.

Moeder is de weinige cowpeas die zijn geoogst, aan het doppen. De rest ligt nog in de zon te drogen. Er ligt ook nog maïs en nog iets onbekends op de grond te drogen…

Mama Lilian en haar echtgenoot Bakari hebben 5 kinderen en zijn een nieuw huis aan het bouwen. Als ik vraag waarom, zegt Gwaru dat het gezin groeit en zij meer ruimte nodig hebben. Ik vind het bestaande huis ook al best groot, maar ho… wie ben ik? Tegelijk denk ik: zouden er nog meer kinderen komen? Ik weet van het bestaan van Family Planning en de voorlichting die hierover in de villages wordt gegeven en ga ervan uit dat dit ook in Mikoroshoni het geval is.

Op dit moment wordt er niet zoveel aan dat nieuwe huis gedaan, wat ook goed te zien is aan al het onkruid wat er groeit 😖Gwaru vertelt dat hij samen met hen een doel heeft gesteld: eind maart moet het dak erop zitten, anders moet er toch weer gepraat worden. Wat dat inhoudt, vraag ik, en Gwaru vertelt dat deelname aan het HomeCare programma van KidsCare ook eisen stelt aan de huishoudens: afspraken moeten nagekomen worden, gestelde doelen moeten gehaald worden etc. Als (in dit geval) de doelen eind juni 2024 niet zijn gehaald, kan het programma nog maximaal drie maanden doorlopen (monitoren), maar daarna is het voor de Social Worker (en dus KidsCare) echt afgelopen en wordt het overgenomen door de locale KCV (KidsCare Volunteer).

Op het erf staan kleine bakken met gaas aan de zijkant en droge palmbladeren erin. In de grond is gezaaid, bijvoorbeeld peperzaadjes, die vervolgens worden bedekt met grond en palmbladeren, waarna er na 3 of 4 dagen (lekker broeien) kleine plantjes kunnen worden geoogst. Ik begrijp niet goed wat er daarna mee gebeurd, maar ik ga ervan uit dat ze verkocht worden. Een mooie bijverdienste.

Gwaru loopt ondertussen rond, en checkt alles zorgvuldig. Zijn de andere afspraken nagekomen? Het toilet is inmiddels klaar. Maar hij ziet ook dat de muren van het (huidige) huis wat onderhoud nodig hebben en bespreekt dat uitgebreid met mama Lilian.

We vertrekken met de belofte van mama Lilian, dat het dak van het nieuwe huis echt in maart klaar zal zijn. Ik ben benieuwd!

A few minutes

Gwaru heeft nog verschillende belangrijke afspraken. Ik geef aan dat ik wel terug wil naar het center, zodat ik misschien nog wat kan werken. Gwaru vindt dat een goed idee, maar vraagt of ik nog ‘a few minutes’ tijd heb. Dan kan hij op de weg naar het busstation nog even langs bij de (county) Child Protection Officer. Tuurlijk … pole pole (rustig aan).

Deze belangrijke CP Officer heeft zijn office aan de grens met Tanzania en ik ga op een muurtje zitten om mijn lunch, een chapati, een heerlijke tomaat en een flesje water, op te eten en drinken. Het waait lekker, en ik droog ter plekke helemaal op.

Oh, je vraagt of dat allemaal kan in die ‘few minutes’? Tuurlijk … het zijn tenslotte Afrikaanse minuutjes 😎😂🙃

Met een kalme groet,

Grada/Nadzua