Geschreven in Kenia, 5 februari 2024
Het is donker en mama Fridah en ik hebben net onze avondmaaltijd gegeten. We praten nog wat na over de dag, maar vluchten al snel naar onze kamers door die enorme zwermen muggen, die het op ons hebben voorzien. Klein, je hoort en voelt ze nauwelijks, maar ze zijn behoorlijk irritant. We meppen erop los, maar geven de moed snel op. Op bed met het mosquitonet ingestopt, de plafondventilator op standje hoog … dan is best uit te houden. Ik kijk op mijn telefoon: het is maar 29 graden… 😏 Ach, ik heb het wel heter meegemaakt vandaag. Ik ben op pad geweest met Felister, een vrij jonge Social Worker die nog niet zo heel erg lang bij KidsCare werkt. We hebben in Dzombo (haar ‘ward’) een aantal huishoudens en een SSU (Special School Unit) bezocht. Wat was het weer fijn, soms ook triest, maar eigenlijk altijd hoopvol.
Ik begreep van Felister dat zij meestal lopend alle huishoudens afgaat, omdat het nogal een ontoegankelijk gebied is waar zij werkt. Bij KidsCare weten ze dat ik niet zover kan lopen (wéér door mijn enkel gegaan 😱) dus dat we dit keer met matatu en pikipiki gaan is voor haar behoorlijk luxe.
Het eerste stuk naar haar haar villages kunnen we met de matatu. We worden naar mijn idee in the middle of nowhere afgezet, steken de straat over en duiken de bosjes in. We moeten een klein stukje lopen naar het eerste huishouden in Duguni, zegt Felister … een Afrikaans ‘klein stukje’. Had ik nou toch maar mijn sneakers aangedaan in plaats van mijn slippers 😣
Onvoorstelbare omstandigheden
Mama Zhami is een alleenstaande moeder met vier kinderen, waarvan er twee op dit moment op school zitten. Haar man is 2 jaar geleden overleden terwijl ze net opgenomen waren in het HomeCare programma. Ze heeft een heel klein huisje, waarvan de muren in de regentijd vorig najaar deels zijn weggespoeld. Ook haar ingezaaide shamba is door diezelfde overvloedige regen helemaal verwoest: geen plantje heeft het overleefd. Het gevolg was dat zij weer helemaal opnieuw moest beginnen, en dat is in haar situatie niet eenvoudig…
Ze is jong moeder geworden en heeft daardoor haar school niet afgemaakt. Ze spreekt zelfs geen Kiswahili, maar het plaatselijke dialect dat Felister gelukkig ook machtig is omdat ze hier uit de buurt komt. Mama Zhami heeft casual jobs, wat betekent dat ze bijvoorbeeld gevraagd wordt om ergens te helpen of dat ze heel vroeg langs de weg gaat staan met (veel) anderen om maar het eerste het beste dagbaantje te bemachtigen. En dat kan dan zijn het helpen met oogsten, schoonmaken, wassen, brandhout zoeken etc. Haar volwassen stiefzoon, die ook op het erf woont, heeft het niet veel beter; ook zijn huisje heeft zwaar te lijden gehad van de regens en ook hij heeft geen vast werk maar verdient zijn geld met casual jobs.
Ze vertelt (via Felister) dat ze ervoor kiest om haar kinderen naar school te sturen, wat zo’n beetje al haar verdiende geld opslokt. Maar ze is vastbesloten: ze wil zorgen voor een betere toekomst voor haar kinderen en dat betekent naar school gaan. Haar huisje moet maar ‘even’ wachten, ze redden het wel.
Gek genoeg vind ik haar, in haar niet benijdenswaardige en ook kwetsbare situatie, een enorm sterke vrouw en ook Felister is ervan overtuigd dat mama Zhami haar hoofd boven water zal weten te houden. Medio februari zal zij van KidsCare zaden ontvangen, die zij op haar kleine shamba zal zaaien. Daar ziet ze erg naar uit, want als de oogst goed is, kan zij er mogelijk nog wat extra’s mee verdienen.
Als ik vraag hoe Felister het afsluiten van het programma voor deze vrouw zal gaan ervaren, zwijgt ze even. Dat wordt niet eenvoudig, zegt ze. Dat de doelen niet zijn bereikt, dat er nauwelijks zichtbare progressie is geboekt, doet haar pijn. Mogelijk zal ze mama Zhami blijven ontmoeten in de Farmers Group die in deze village is opgericht (beehives – bijenproject) en anders, zo fluistert ze, blijft ze ook af en toe nog langslopen. Gewoon, om haar een hart onder de riem te steken. Ik slik …
Onderhandelingen
We lopen zwijgend terug naar de main road over kleine paadjes en, zo lijkt het, dwars door shamba’s. Ik vraag of we hier wel mogen lopen, maar Felister zegt dat het alleen maar onkruid is waar we doorheen ‘waden’ …
Bij de weg staan twee pikipikis, besteld door Felister. Ze onderhandelt over de prijs en ik fotografeer de gevallen bloemen van de baobab waar we onder staan. Ze hebben maar één dag gebloeid en als ze ’s nachts bestoven zijn, vallen ze daarna af. Er liggen er honderden onder de boom en ik blijf ze bijzonder vinden.
De prijs is goed, voor 500 Ksh (€ 2,80) rijden ze ons naar nog 3 huishoudens en dan naar de SSU in Vitsangalaweni waar ook Occupational Therapist (OT) Catherine aan het werk is.
Terug bij af
Papa Hussein is al jaren depressief en dat is de laatste tijd alleen maar erger geworden. Zijn hele kleine huisje is in het najaar weggevaagd (zie de foto’s), alleen de palen, een grote mat en wat plastic ligt er nog. Hij woont nu elders bij een broer van zijn vrouw. Hij heeft helemaal niets meer en nu stopt ook nog eens het HomeCare programma medio dit jaar. Felister vertelt dat het in de afgelopen 2,5 jaar niet is gelukt om het gezin uit deze depressie te trekken. De financiële steun van het programma in de eerste anderhalf jaar (6 maanden 1500 Ksh p/m, 6 maanden 1000 Ksh, 6 maanden 500 Ksh) zijn opgegaan aan het naar school sturen van zijn kinderen. Na die anderhalf jaar zijn de kinderen niet meer naar school gegaan, eenvoudigweg omdat er geen geld was. Alle adviezen, alle aanwijzingen, het lukte niet, het leek wel of alles tegenwerkte.
Papa Hussein en zijn vrouw hebben casual jobs, en ze huren ook een shamba. Dit betekent dat er voorafgaand aan het inzaaien huur betaald moet worden aan de eigenaar, pas daarna de shamba kan worden bewerkt en na het oogsten de shamba weer wordt overgedragen aan de eigenaar. Hij heeft in 2023 zaden ontvangen van KidsCare uit de grote actie, en hoewel het niet allemaal goed is gegaan, zijn er toch wel wat inkomsten geweest … hoewel volstrekt onvoldoende voor het gezin met 8 kinderen.
We zitten te praten op het erf van een andere broer. Ik word heel somber als ik zie dat deze broer het wel heel goed heeft: geiten, kippen en een mooie hut. Deze broer is lid van de Community Child Protection Committee (CCPC, opgericht door KidsCare in elke village waar wordt gewerkt). Wat een verschil in één familie… 😢
Zoals in elke village zal papa Hussein, ook na het afsluiten van het HomeCare programma, blijven deelnemen aan de Farmers Group, die de beehives (het bijenproject) beheert. Ook de CCPC zal zich blijven inzetten voor die huishoudens, die het moeilijk hebben, die lijken te worden achtervolgd door ellende en tegenslagen.
Wel gelukt
We lopen door voor pikipiki’s onbegaanbaar gebied en onze twee drivers rijden dat ook een stuk om naar ons volgende huishouden. Het blijken de ouders te zijn van Julius, mijn pikipiki driver 😎 Hij is 23 jaar, getrouwd en woonachtig op het erf van zijn ouders, papa Mwero en mama Fedah. Er zijn nog meer kinderen, acht in totaal: allemaal jongens in de leeftijd van 4 tot 23 jaar. Julius heeft met zijn vrouw twee kindjes, een dochtertje en een zoontje.
Het erf ziet er geweldig uit en ik haal opgelucht adem. Papa Mwero is samen met een broer en twee jongens maïs aan het losmaken van de kolven: het wordt gebruikt als zaaigoed. Het ziet er heel eenvoudig uit, en ik mag even helpen, maar het is moeilijker dan ik dacht; het vergt toch een bepaalde techniek, die ik niet te pakken kan krijgen 😏
Er lopen koeien achter het huis, en met mijn lompe (fotografeer) gedrag krijg ik zowat ruzie met een van de koeien (die zwarte). Felister schrikt zich een ongeluk en papa Mwero moet met veel moeite het beest weer tot rust brengen: ‘die heeft altijd een slecht humeur’ 🙈
Er zijn ook geiten en kippen en de shamba ziet er ook goed uit. Ze hebben de zaden vanuit de KidsCare actie gesplitst: eerst hebben ze de cowpeas (kikkererwten) geplant en als alles geoogst is zullen de greengrams (groene linzen) worden gezaaid.
Er is een grote keuken, waar mama Fedah aan het werk is: afwassen, wassen. Vlak bij haar ligt een adorable klein katje, maar wel heel erg mager. Kippen en katje negeren elkaar volledig, ik kriebel het katje en die vindt het heerlijk… Wat zou ik die graag meenemen naar KidsCare om een beetje bij te komen.
In de regenperiode vorig jaar is het toilet ingestort. Het toilet … dat is een gat in de grond, waar over heen een aantal balken/boomstammen worden gelegd, die je opzij schuift als je ‘moet’. Soms, en dat was zo in dit geval, wordt er een hutje omheen gebouwd voor wat privacy. En dat hutje heeft de regens dus niet overleefd; het gat in de grond wordt nu gebruikt als afval’gat’. Er is inmiddels een nieuw toilet gebouwd. Ziet er goed en degelijk uit.
Felister inspecteert het bouwwerk, maar ook het pleisterwerk van het grote huis. Er zal her en der toch nog wel wat gedaan moeten worden, vindt ze, en dat wordt op een duidelijke en niet mis te verstane manier doorgegeven. Eigenlijk moet het zo zijn dat de palen niet meer zichtbaar zijn: die moeten dus helemaal met modder worden weggewerkt. Ik vraag hoe ze dat moeten doen nu de regentijd voorbij is, en ze beaamt dat alle regen die nu naar beneden komt, ook vanuit de dakgoten wordt opvangen in grote bakken. Ik denk dat het met de huidige regens (10 minuutjes hier en een uurtje daar) wel even zal duren voor er voldoende is om weer modder te maken om te pleisteren…
Nu er een schoondochter op het erf woont, en er ook een kleindochtertje rondhuppelt, is het volgende project voor deze familie het bouwen van een doucheruimte. Achter het huis zijn de vier gaten voor de vier hoekpalen al gegraven … 🙃
Niet thuis
Met een rustig gangetje vertrekken we naar ons vierde en laatste huishouden. Helaas, ze zijn niet thuis. Felister vertelt dat de mama mogelijk bij de Parents meeting is op de primary school; we zullen haar daarna misschien nog bij de SSU treffen.
We lopen even rond en ik vind het een leuk huisje met in het inhammetje de keuken. Het ziet er netjes en schoon uit. Felister vertelt dat er wel een nieuwe buitenkeuken gebouwd wordt, omdat de rook in de huidige keuken toch teveel naar binnen waait. Ik kijk naar het geraamte voor de nieuwe keuken, waarin het onkruid hoog staat: eind februari moet het dak erop zitten, zegt Felister 🤔
Education is the key
En dan is het tijd om naar de SSU te gaan, waar kinderen met mentale en/of fysieke problemen naar school gaan. In de zes ‘wards’ van KidsCareEr zijn ook zes Special School Units. En hoewel ze zijn opgericht door KidsCare, is het project in november 2022 overgedragen aan de county government. Dat betekent niet dat KidsCare er niet meer bij betrokken is, zeker niet. De OT’s gebruiken de therapieruime nog steeds een dag per week voor de behandelingen van de kinderen. Maar de SSU wordt nu beheerd door de overheid, en dat betekent dat de teacher dan ook door de overheid wordt aangesteld.
Alle SSU’s zijn gebouwd op het terrein van een ‘gewone’ primary school, ook die in Vitsangalaweni. En dat heeft veel voordelen: alle kinderen op de ‘gewone’ school en die op de SSU komen elkaar tegen, bijvoorbeeld in de pauzes, er wordt samen gespeeld en gelachen. De acceptatie van kinderen met een beperking is vele malen groter geworden nu de SSU’s er zijn. Iedereen mag er zijn!
Ik loop de SSU binnen en word meteen luid begroet door iedereen. Ze willen allemaal de eerste zijn die bij me is maar worden direct terechtgewezen door de teacher. Wat een lieve vrouw! Ze praat zacht en de kinderen gaan meteen weer naar hun plaats. Ik zie Esther, het meisje met Down Syndroom … wat is ze gegroeid sinds ik haar de laatste keer zag. En ik ontmoet de blik van Ismael, die me bedachtzaam aanstaart: ‘ken ik haar niet?’ (want alle mzungu’s lijken ten slotte op elkaar 😂). Ismael, die in deze bloedhitte over zijn overhemdje ook nog een trui aan heeft…
Zoals gebruikelijk word ik toegezongen: zwaaien, klappen, stampen, het is hartverwarmend. Esther staat naast me en aait me zoals gebruikelijk over mijn (witte) arm en voelt aan mijn haar; ze vindt het nog steeds gek! Ik geniet, maar weet ook dat ik niet te lang moet blijven. Ze zijn aan het ‘werk’, met kroonkurken leren tellen, bouwen met blokken, en veters strikken! Ik vind het mooi. Zeer waarschijnlijk zal een deel van deze kinderen nooit helemaal zelfstandig kunnen leven, maar ze kunnen wel veel leren en een toename van de zelfredzaamheid kan in de toekomst echt het verschil maken!
Als ik naar buiten loop, zie ik dat er een overleg gaande is van de CCPC (Community Child Protection Committee). In een regio waar misbruik van kinderen nog regelmatig voorkomt, streeft deze groep mensen naar meer bewustzijn onder de bevolking dat dit niet normaal is, dat kinderen hiertegen beschermd moeten worden. Het is een strijd tegen een heersende cultuur, tegen angst, tegen schaamte, tegen buitensluiting …
De CCPC staat onder een boom, en ik kan het niet laten om even in te zoomen op de fietser die op de achtergrond langsfietst. Als je hier een fiets hebt, al is het een roestig ding met alleen de allernoodzakelijkste onderdelen (zoals wielen en een zadel), dan ben je ‘rijk’, dan heb je het goed 😎
Occupational Therapy
Ik ga even langs in het kleine, behoorlijk benauwde hokje van de therapie. Er is geen plafond ventilator en ik zie dat Catherine, de OT van KidsCare die vandaag dienst heeft op deze SSU, volledig doorweekt is. Ik sluit me uit solidariteit binnen no time bij haar aan…
Ismael, mijn grote vriend, is net klaar en ik denk dat hij me inmiddels wel heeft herkend (al was het maar aan mijn camera). We moeten even knuffelen en tig keer high fiven. Ook Felister moet eraan geloven. Wat is het toch een heerlijk joch! Hij vertelt me heel duidelijk (zoals ook in het verleden) dat ik foto’s van hem moet maken en hij schatert als hij zichzelf vervolgens op het schermpje ziet 😂
Met zachte hand werk ik hem de therapieruimte uit, want het volgende klantje wacht al.
Rhamadan
Rhamadan is 2 jaar en geboren met CP (Cerebral Palsy – cerebrale parese). Hij is al een hele poos onder behandeling en heeft dankzij de therapie inmiddels al veel geleerd. Hij zit en staat met een hulpmiddel en dat hulpmiddel wordt echt geïmproviseerd: een stoeltje en een doek om hem vast te binden (zitten), een plank tegen de muur met een doek om hem daaraan vast te binden (staan). De oplossingen zijn soms zo ontzettend eenvoudig. In de therapieruimte staat een kleine rollator, een geschenk vanuit NL, die door Catherine gebruikt wordt bij het ‘leren staan’.
Catherine masseert hem, en hij laat het over zich heenkomen. Het blijft er voor mij nog steeds wat hardhandig uitzien hoe dat hier in Kenia gaat, maar niemand klaagt (behalve de kindjes dan).
Samuel
Samuel is 7 jaar en heeft monoparese aan zijn linkerhand/-arm. Het is een lieve jongen die heel erg zijn best doet. Ook Samuel ken ik al langer en we begroeten elkaar dan ook enthousiast! Eerst zijn er de spiermassages van Catherine op de mat en ik moet lachen om de hele stoet kinderen bij het raam dat staat mee te koekeloeren 😮😯🙂🙃 De oefeningen die hij daarna moet doen, zijn echt geweldig. Een plank met daarop stroken klittenband geplakt. De blokken zitten erop vast, ook met klittenband. Hij moet dan met zijn linker hand de blokken losmaken van de plank. We lachen om zijn bezwete smoeltje en zijn gedrevenheid om het goed te doen. We klappen en juichen als het gelukt is om twee rijen los te maken. Nu nog terug, netjes recht naast elkaar. Het gaat fantastisch! Zijn moeder moet ook lachen om haar zoon, en knuffelt hem uitgebreid. Als ik dat zie, word ik echt warm van binnen, want nog niet zo lang geleden werden deze kinderen vaak ‘weggestopt’, waren ze ‘een straf van God’ en schaamden ouders zich. Hoe anders is dat nu …
Samuel wordt door zijn mama in zijn kleren gehesen: en het kan niet missen, ook zijn trui wordt weer over zijn warme koppie getrokken. Als ik verbaasd naar de mama kijk, schudt ze haar hoofd vastberaden: hij moet en zal zijn trui aan.
Maxwell
En dan is daar kleine Maxwell, 1,5 jaar; hij heeft het Down Syndroom. Hij heeft na zijn geboorte wat ademhalingsproblemen gehad en ook zijn algehele conditie was niet echt goed. Hij wordt behandeld door Catherine en krijgt eigenlijk dezelfde massage (spieren) als ik bij de andere kinderen heb gezien. Ik moet wel lachen om hem: als je hem even loslaat, draait hij zich om en is hij er al weer bijna vandoor. Hij lijkt zijn achterstand meer dan genoeg in te lopen: hij is watervlug. Zijn mama moet echt alles uit de kast halen om hem af te leiden. En wat is ze lief voor hem… ❤️
Support Group
Je kunt mij inmiddels uitwringen, zo heet is het. Ik ga snel naar de ‘Daycare’ ruimte. Hier zitten de vrouwen, die samen de Support Group vormen. Deze groep mama’s (heel soms is er ook een papa 😉) heeft één ding gemeen: ze hebben allemaal een kindje met een beperking. Of, zoals wij ze bij KidsCare noemen, children with special abilities, CSA. De mama’s komen éénmaal per week bij elkaar (op de therapiedag), steunen elkaar, spreken over belangrijke zaken met de Social Worker en de OT en delen hun ervaringen met elkaar. De groep kan ook signalen uit de community opvangen en waar nodig doorgeven aan elkaar of KidsCare. De zorg voor elkaar is hartverwarmend.
Ik word van top tot teen bekeken, stel vast dat ik enkele mama’s toch al ken, maar mag me natuurlijk toch nog even voorstellen. Felister vertaalt het in het Kiswahili en daarna begint de waterval aan woorden die ik niet kan verstaan. Apart is wel dat er soms ineens een Engels woord of klein zinnetje gebruikt wordt, waardoor ik dan opkijk: ‘Quality of leadership’ hoor ik, en ‘Communication’. En natuurlijk tellen! Hoewel er echt geteld kan worden in het Kiswahili worden bijvoorbeeld telefoonnummers gewoon in het Engels doorgegeven 🙃
Ik blijf kijken naar Maxwell, die zo heerlijk rondschuift op zijn kontje, af en toe laat zien dat hij ook kan staan tegen de muur en zijn mama onophoudelijk uitdaagt door watervlug weg te sneaken naar buiten.
Als het lunchtijd is (13 uur) stopt de vergadering, de kinderen uit de primary school komen naar buiten, eten hun lunch en spelen daarna samen. Sommige klassen gaan in zijn geheel naar huis, waarna weer andere kinderen, die ’s ochtends vrij waren, naar school komen. Efficiënt! Er wordt gevoetbald en op de speeltoestellen geklommen. De kinderen van de SSU komen de ‘Daycare ruimte’ binnen hollen en vragen de volledige aandacht van hun mama’s …
En ik zie dat het project Kitchengarden (moestuin) van KidsCare ook hier voet aan de grond heeft gekregen. De matron van de SSU (degene die de SSU ‘beheert’, schoonhoudt, opent en sluit etc.) vertelt dat er snel weer gezaaid gaat worden met de kinderen. Hiervan leren de kinderen van alles: zaaien, verzorgen (water geven), schoonhouden (onkruid wieden) en oogsten.
Watertekort
Mijn water is op, vier flesjes (à 500 ml) heb ik gedronken. Ik deel mijn lunch, die ik van mama Fridah heb meegekregen, met Felister en Catherine. En Felister deelt dat weer met Ismael, die er hongerig naar staat te kijken.
Catherine en ik pakken de pikipiki naar de main road en vervolgens de matatu terug richting KidsCare; Felister blijft nog in Vitsangalaweni, zij heeft nog een overleg met de Village Chief.
Ik stap uit in Mwangwei, een dorpje vlak bij KidsCare, waar ik mijn jurk bij mama Regina (de naaister) ophaal en pak de volgende matatu naar KidsCare. Terug op het center zie ik dat het geregend heeft, heel kort en heftig 🌦️enkele plassen staan er nog, de stenen zijn in de hitte al weer opgedroogd. Ik duik de keuken in, waar ik nog wat flesjes water haal en dan … ik rol de drijfnatte kleren van mijn lijf en duik onder de ‘koude’ douche … 🚿
Een warme groet van
Grada/Nadzua
Lieve Grada, wat mooi en beeldend geschreven. Soms om blij van te worden en soms helaas ook niet.
Dank je wel dat je ons meeneemt.
Liefs Carla
Wat maak jij veel mee Grada. Zou een Musk niet een miljoentje kunnen missen om hier uit te geven? Sterkte met de hitte. Dank voor je blogs.
Wat weer een mooi verhaal en je hebt me weer volledig meegenomen door de dag . Herkende ook de kindjes op de school waar ik in oktober was . Mooi werk allemaal 👍🍀
Wat een bijzondere reis maak je weer mee en fijn dat je ons meeneemt.
dank je wel weer voor je mooie verhaal