Na regen komt …

Geschreven in Kenia, 12 juni 2022

Gelukkig is het al weer een week geleden en kan ik er met enige afstand naar kijken, maar ach, wat waan ik mij die zondag in NL. We, Roosmarijn, Marlies en ik, alle drie voor het weekend op Mbuyu, spreken af dat als de zon schijnt, we niet naar de zondagse markt in Bomani gaan. Dan gaan we lekker genieten, liggend bij het zwembad, loom dobberen en niks doen. Ik zie het al helemaal voor me!

Zondagochtend … helaas is het flink bewolkt en na het ontbijt wordt het dus toch eerst: de markt. En terwijl we al op de pikipiki staan te wachten, begint het te miezeren. Gelukkig heeft de pikipiki een paraplu opgezet, dus worden we niet al te nat. Eenmaal op de markt houdt het op met miezeren en komt het echt gewoon in NL druppels naar beneden… en het is niet meer gestopt. Drijfnat, op slippers en in een katoenen broek en T-shirtje lopen we (overigens na heerlijk geshopt te hebben 😎, niemand houdt ons tenslotte daarvan tegen!) nog even langs de ATM, die helaas al zijn geld al had afgegeven aan anderen (‘Out of order, sorry!’).

Gelukkig is er daarna een tuktuk en op die manier komen we nog enigszins droog bij onze lunchlocatie (Hidden Paradise) aan. Het blijft maar regenen en dat hebben we, terug op Mbuyu, vervolgens maar gewoon genegeerd: we zijn gaan zwemmen in the pool. Maar het water voelt voor mij koud en dus onprettig, en ik laat het al gauw voor wat het is. Marlies vertrekt even later naar KidsCare en Roosmarijn en ik blijven achter bij regenachtig Mbuyu.

’s Avonds, bij het eten (op Mbuyu eten we altijd gezamenlijk, alle gasten en Werner en Isabelle – de owners van Mbuyu Beach Bungalows), is ook Pieter uitgenodigd; hij is de (NL) eigenaar van Karibishwa Beach House oftewel ’the Glass House’ in Msambweni, een zoals de bijnaam al zegt on-Keniaans groot huis dat wordt verhuurd aan grotere groepen (bijvoorbeeld gezinnen – max 9 personen).

En wat is het gezellig. Verhalen om van te smullen, dit keer lekker in het Nederlands. De andere gasten aan tafel, twee Zwitserse researchers (iets met Covid en environment) en drie Duitse gasten die bezig zijn grond en huis te kopen hier in Mswambweni, hebben geen last van ons: zij praten met Isabelle en Werner gewoon Duits (en Zwitsers). Veel te laat en na veel te veel heerlijk eten en lekkere wijn, gaan we terug naar onze bungalow. We merken niet eens meer dat het die hele nacht niet meer droog is geworden …

Terug op KidsCare

Terug op KidsCare (waar we mama Fridah de jurk geven die we voor haar hebben meegenomen van de markt) is het vervolgens niet zo erg om te werken als het regent. Ik hoef nergens naar toe, kan gewoon achter mijn bureau blijven zitten. De meetings gaan gewoon door, ik stoei met de directeuren over het organogram (wie hangt nou toch waar in de nieuwe organisatie), heb een aantal bila’s met medewerkers over hun job descriptions en spar met Ali, Roos en Marlies over een volledig nieuwe JD voor een medewerker die al begonnen is in een job die nog niet bestond/bestaat en waarvan nog niets op papier staat 😎 Had ik het al eens gezegd: TIA? Well, this is Africa en dat kan hier ook gewoon. Ik merk wel dat wij, de NL volunteers, er wat onrustig van worden…

Het is druk op het centre: er is een enorme vijfdaagse meeting (Government) aan de gang met zo’n 150 mensen, waarvoor Facility de grote meeting hall heeft klaargemaakt. Bakari, de guard van KidsCare staat (keurig in uniform) buiten het hek en zorgt ervoor dat deelnemers niet te vroeg naar binnen gaan. Dat levert leuke plaatjes op: wachten voor het centre en iedereen op zijn telefoon, ja, ook hier!

Er moet worden ingeschreven en er staan lange rijen voor de inschrijftafel. Ik blijf me verbazen over de kalmte die er heerst, niet alleen van de mensen in de rij maar vooral van Patience, die de deelnemers registreert. Ze doet haar naam eer aan!

Zoveel mensen (extra) op KidsCare brengt wel wat onrust met zich mee: mama Fridah en haar team werken zich zeven slagen in de rondte, hebben grote bakken met eten klaargemaakt (kijk vooral even het korte filmpje, waarin heel even te zien is dat ugali koken zwaar werk is, met dank aan Marlies) en lopen zich het vuur uit de sloffen. Iedereen wordt ingezet, zodat wij (oh zo zielig) toch een beetje voor onszelf moeten zorgen. Dat betekent zelf even koffie halen, zelf even een bordje eten halen … het is duidelijk afzien 😂😂 We hebben het graag over voor het Facility team dat tot laat in de avond nog staat op te ruimen, af te wassen (uhhhh, vaatwasser? nee echt niet!) en schoon te maken.

To the fields

Ik ben vroeg wakker, want vandaag ga ik weer naar de fields! Oh wat kijk ik daar toch altijd naar uit: even weg van kantoor, van een bureau, van mijn laptops, even de matatu in en achter op de pikipiki om te ervaren en te beleven waarvoor ik hier ook weer ben. En als ik de Afrikaanse buienradar check, kan ik mijn geluk niet op: hoewel niet de hele dag zonnig, blijft het (als het goed is) toch droog. En, om maar even vooruit te lopen op het einde van de dag, deze verwachtingen komen uit: mijn nek is behoorlijk verkleurd door de zon en dat is wat zacht uitgedrukt.

Ik neem een matatu naar Mwangulu, een klein uurtje rijden. Af en toe dommel ik weg, omdat ik door de regen ’s nachts op het dak (iron sheets) af en toe wakker heb gelegen. In Mwangulu hoef ik maar een paar minuten de pikipiki drivers van me af te houden, want Jonathan, die gewoon Moka wordt genoemd (dat is zijn achternaam 😂😂😂), is goed op tijd. We vertrekken op zijn eigen pikipiki … Af en toe moet ik afstappen omdat de pikipiki vastloopt in de modder, en Moka moet ook echt behoorlijk voorzichtig zijn en dus langzaam rijden om niet te slippen en te vallen.

De households

Als eerste gaan we naar een van de KCV’s, een KidsCare Volunteer, waarvan er in elk dorp 5 zijn. Hier laten we de pikipiki van Moka achter en lopen achter de KCV aan naar het eerste household in Mafungoni.

Mwohavi (eveneens KCV) is de moeder van vijf kinderen, haar echtgenoot is overleden en ze heeft het, met name in de regentijd, niet echt makkelijk. Ze heeft wat casual jobs (ze werkt op de shamba’s van haar buren en zo) en verder leeft ze van wat haar kippen opbrengen (eieren, maar ook verkoop). Op haar erf staat een hut, waar zij vroeger in woonde en die nu is ingericht als kookplek. De kippen scharrelen er rustig in rond 😋

Op het erf staan verder twee prachtige hutten. Mwohavi wijst trots naar haar hut, het ziet er fantastisch uit. Inmiddels is haar financiële toelage vanuit KidsCare afgebouwd (na 1,5 jaar), maar blijft de Social Worker nog regelmatig langskomen om met haar al haar challenges te bespreken en haar te adviseren over vervolgstappen. Als ik vraag wie in de andere (prachtige) hut op haar erf woont, antwoordt ze dat die van de ‘andere vrouw’ is van haar man. Och ja, natuurlijk, ik vergeet dat wel eens, maar het komt hier nog vaak voor dat een man meerdere vrouwen heeft. Ze vertelt dat ze vroeger met elkaar in het hutje woonden (dat nu als keuken wordt gebruikt), maar toen ze in het HomeCare programma van KidsCare werd opgenomen (na het overlijden van haar man), heeft ze besloten om alleen te gaan wonen met haar kinderen. Wat een moedige vrouw!

Nadat de laatste foto’s door Moka zijn gemaakt (voor de Whatsapp groep Social Workers) en we afscheid hebben genomen, lopen we samen met Mwohavi (die ons verder de hele dag blijft begeleiden) naar het erf van haar buurvrouw Mwarega. Die was al even komen kijken, want dat nieuwtje gaat snel hoor: ‘er is een Mzungu meegekomen!’ Mwarega raakte tijdens haar geboorte rechtszijdig verlamd, maar dat is redelijk goed bijgetrokken. Ze heeft een korter rechterbeen, haar rechterarm is griezelig dun en haar rechterhand is nauwelijks ontwikkeld en kan ze ook nauwelijks gebruiken. Als ik vraag of zij daarvoor ooit therapie heeft gehad, moet ze lachen: nee, datgene wat ze nu kan, heeft ze allemaal zelf gedaan met oefenen.

Ze heeft acht kinderen en is alleenstaand. Ik kom er niet achter of ze weduwe is of alleen gelaten, maar dat doet er ook niet toe: ze is alleen. Maar wat doet ze het goed! Er is naast haar oude hutje een prachtige hut verrezen. Een klein stukje dak moet nog bedekt worden met iron sheets en ze heeft, om de regen buiten te houden, dat gat nog even bedekt met makuti’s (matten). Drie van haar kinderen zijn inmiddels het huis uit, hebben kinderen, en die zijn veel en ook nu graag bij nyanya (oma).

Ze heeft een douche gebouwd en verderop staat het toilet.

Een van de kleinkinderen heeft wat uitslag aan de oren; ze hebben zalf gekregen bij de dispensary. Zou het misschien komen door de oorringetjes? Hoewel de kleine eerst niks van mij moet hebben, blijft ze me toch al kruipend volgen. Wat een schatje!

Ook Mwarega heeft casual jobs en ze werkt op dit moment in de regentijd op de grote shamba rondom haar huis. De mais staat er prachtig bij (met dank aan de regen!). Als ik aan Moka vraag waarom zij in het HomeCare programma is opgenomen, terwijl zij toch zelf zoveel land heeft, vertelt hij dat alles wat ik nu zie, het erf en de shamba, van haar vader is en dat zij alleen toestemming heeft om er haar hut te bouwen en op de shamba te werken; eigenlijk heeft ze dus helemaal niets. Ze is in dat opzicht afhankelijk van haar vader. Ik twijfel om te vragen wat er gebeurt als haar vader overlijdt en doe het uiteindelijk niet… ik wil het antwoord eigenlijk niet weten.

Gescheurd

Het was me al eerder opgevallen: wat zit die broek van mij toch raar. Zoals gebruikelijk heb ik een van mijn oude katoenen slobberbroeken aan, maar hoewel ie bij vertrek nog best lekker zat, trekt ie nou aan alle kanten. Mwarega vraagt me of ik even met haar meeloop en op het moment dat ik opsta van het lage bankje waarop ik zit, voel ik het onheil gebeuren: mijn broek scheurt en niet zo’n klein beetje ook, de broekspijpen hangen zowat los. Mwarega neemt me mee achter haar hut en wijst op mijn broek en het enige wat ik kan doen is in de lach schieten en denken: okay, en wat nu dan? We proberen het nog enigszins recht te trekken maar er is geen redden aan. Ze biedt me gelukkig een kanga aan, die ik over mijn broek heen knoop. En zo loop ik, als een echte Keniaanse mama de rest van de dag door de regio…

Lopen

Ons derde huisbezoek is een behoorlijk eind lopen en ik begin een beetje te balen van mijn slippers. ‘Normaal’ gesproken gaan we van household naar household met de pikipiki of als alles dicht bij elkaar ligt (in sommige dorpen) lopen we de kleine afstandjes. Maar nu ligt alles wel heel veruit elkaar. We moeten af en toe door de kleine waterpoelen of (zeer kleine) beekjes waden en loop dan maar eens op een normale manier door: Moka is jong en heeft er stevig de pas in. Pfff, ik heb het inmiddels behoorlijk heet, maar laat me niet kennen.

Mwikali is nog erg jong en komt naar ons toegerend met haar kind op haar rug. Ze is aan het werk op de shamba van haar buren en verdient hiermee wat geld om eten te kopen.

(Dank Roos, voor de foto van een overigens andere moeder, om te laten zien hoe er op het land gewerkt wordt.)

Er graast een koe vlak bij haar huis, maar die blijkt door mensen up-country te zijn gestald omdat het daar nog veel droger is dan hier en er dus geen gras is voor het vee. Ze krijgt hiervoor geen geld, en ik kom er niet achter of ze misschien de melk mag hebben of zo.

Via de merry-go-round is voor deze groep households in dit dorp een groep geiten aangeschaft, die (uiteraard inmiddels zwanger) bij Mwikali rondlopen. De benefits van deze geiten zijn ook weer voor de hele groep, maar blijkbaar is hier bij haar de beste plek om ze te laten grazen. Wat is dat toch een fantastisch systeem, zo’n merry-go-round! Alle households in het dorp die in het HomeCare programma van KidsCare zijn opgenomen, leggen geld in een gezamenlijk pot. Dat geld wordt op verschillende manieren gebruikt: zoals hier kan er voor de hele groep een aantal geiten worden aangeschaft, maar het ingelegde geld kan ook telkens aan één van de households binnen de groep worden gegeven, zodat een grote uitgave kan worden gedaan (bijvoorbeeld een watertank, iron sheets of wat dan ook). Het is echt een mooi en zinvol systeem.

Het huis van Mwikali is duidelijk nog niet klaar en ze woont dan ook nog in haar oude hut. Moka geeft aan dat het te lang duurt en dringt aan om nu snel hulp te vragen van de supportgroup. Deze groep, die is ingericht voor en door de bij het HomeCare programma betrokken households, steunt en helpt elkaar en dus kan ook Mwikali vragen of de deelnemers willen helpen met het afmaken van haar huisje. In de regentijd is er voldoende water om de kleiige grond tot modder te maken, waarmee de wanden van het huisje (tussen de boomstammetjes) kunnen worden gevuld.

Mwikali heeft haar kind inmiddels van haar rug op haar heup verplaatst en het jochie pakt meteen haar borst uit haar jurk. Ik had zelf steeds het idee dat dit echt niet gebruikelijk is om in het openbaar de borst te geven, maar blijkbaar is het hier toch minder een probleem. Als ik vraag of ik een foto mag maken, is ook dat helemaal geen probleem.

Nadat Mwikali heeft beloofd om de supportgroup in te schakelen en haar huisje snel af te maken, lopen we door.

My namesake

Onderweg naar het vierde household komen we Omar tegen, de echtgenoot en vader van het household die we gaan bezoeken. Het is fantastisch om te zien: hij is op het land aan het werk met twee ossen en een ploeg. We mogen door zijn net geploegde land lopen en ik voel hoe rul en goed geploegd het is: je zakt echt een beetje weg in de vochtige kleigrond. Absoluut fantastisch om hier straks te zaaien…

Zijn vrouw, Quéqué, wacht ons al op. Een aantal van haar acht kinderen is thuis en speelt met een bal, gemaakt van elastieken en stukken stof. Ik vraag Moka waarom die kinderen (in de vorige households ook al) toch thuis zijn? Dat is heel eenvoudig: de schoolfee moet betaald worden en er is geen geld. Ik slik… Moka maakt er een opmerking over en QueQue haast zich om te zeggen dat zij morgen een casual job heeft en daarna de schoolfees zal betalen.

Het land wat door Omar wordt bewerkt, is niet van hem: hij ploegt het alleen voor zijn werkgever. Nou ja, werkgever … vaak moet er dagelijks gezocht worden naar jobs, waarmee wat geld kan worden verdiend. Maar nu, in de regentijd, is er genoeg werk op het land te doen: ploegen, zaaien  en straks oogsten. En toch zal het nooit een vetpot worden…

Queque vraagt hoe ik heet. Dat gebeurt wel vaker, en probeer jij dan maar eens die rare NL naam van mij uit te leggen. Sinds ik een Keniaanse naam heb gekregen, roep ik dus altijd meteen “Nadzua!” Meestal wordt er gelachen en naar de reden van een Keniaanse naam voor een Mzungu gevraagd, maar dit keer ligt het hele erf krom van het lachen: zelfs Mwohavi, die al drie keer heeft gehoord dat ik Nadzua heet, valt zowat van haar boomstam. Ik kijk de groep verbaasd aan maar Omar draait zich om, loopt naar de hut en komt terug met een van zijn dochters. En dan snap ik het: ook zij heet Nadzua en het lijkt erop dat ze daar niet echt blij mee is 😏

Ik durf het bijna niet te vragen

We zijn inmiddels op weg naar de demonstration site voor de beehives waar net een nieuw ‘house’ 😁 is gebouwd en waar de beehives (14 stuks) in zullen worden opgehangen. Op deze plek zullen de imker-trainingen worden georganiseerd. Deze locatie ligt wéér wat hoger de heuvel op en ik krijg kippenvel als ik eraan denk dat ik straks dat hele stuk weer terug moet lopen. Het is hier wel behoorlijk veel droger dan ‘down the hill’, het loopt dus wat makkelijker, maar omdat we behoorlijk omhoog moeten, staat inmiddels het zweet op mijn rug en heb ik bijna al mijn meegebrachte water al op. Ik begin me wat zorgen te maken …

Tijdens onze klim naar boven stel ik toch maar de vraag, die me na vier households enorm bezighoudt: 5, 6, 8 en 8 kinderen, één gezin met een vader, de rest alleenstaande moeders. Wordt er wel gesproken over family planning? Moka zucht een beetje en meldt dat hij het er regelmatig over heeft, zelfs zojuist bij het laatste household: “Zijn 8 kinderen niet genoeg?” heeft hij aan QueQue en Omar gevraagd. Het probleem is echter, dat kinderen een soort ‘oudedagsvoorziening’ zijn: nu zorg je als ouders voor je kinderen en straks, als je oud bent, zorgen de kinderen voor jou. En hoe meer kinderen je hebt, hoe ‘beter’ er voor je gezorgd zal worden. Ja, ook ik zucht. Ik ben blij dat hij niet vraagt hoe dat in NL is, want soms voel ik me wel eens bezwaard om te vertellen hoe goed het is geregeld in NL en hoe ontevreden wij daar soms ook mee zijn…

Beehives

De locatie is echt schitterend: een heerlijke schaduwrijke plek met veel groen en een oude, kromme boom als decoratie. In de omgeving zie ik redelijk veel bloemen en vlinders, zeker genoeg voor de bijen. The ‘house’ zou klaar moeten zijn, maar ziet er wat gammel uit. Moka is niet blij en belt direct de constructor. Die heeft zijn antwoord wel klaar: het is nog niet klaar, zijn materialen liggen bij ‘Omari’ en Moka kan die gaan checken! Hij gaat het zsm afmaken! Ik hoor alle uitroeptekens in de stem van de constructor …

Mwohavi pakt het zoontje van QueQue (dat heerlijk op blote voetjes aan het spelen is) op en zegt dat ze hem wel even terug brengt. Het andere kindje is op QueQues rug in slaap gevallen, zich van geen kwaad bewust!

Mopperend lopen we verder de heuvel op, naar het huis van de bewuste ‘Omari’. Na 15 minuten zoeken, vraagt Mwohavi, die terug is komen rennen 😎 toch maar even aan een farmer of hij weet waar ‘Omari’ woont; hij komt naar ons toegelopen en helaas is het antwoord duidelijk: er woont hier géén ‘Omari’. Dus lopen we mopperend terug terwijl Moka de constructor telefonisch ter verantwoording roept. Ik lig echt helemaal in een deuk van het excuus van de constructor: “Oh no, Omari lives in an other village, I thought you knew!”

Kruipen

Eigenlijk is bergafwaarts lopen nog erger dan de berg op. Na de droogte op de berg, glibber ik later weer door de plassen, en kan alleen nog maar verlangen naar 10 flesjes water en een douche; en die mag van mij ijs- en ijskoud zijn 🥶 Foto’s maken lukt niet meer want ik heb alles wat ik nog in mij heb nodig om mijn balans te houden, zo moe ben ik.

Ik zal kort zijn: als we terugkomen bij de pikipiki van Moka en ik na een modderige en winderige rit weer afgezet wordt in Mwangulu, kan ik me nog net in de matatu hijsen 🤪 Ik zeg Moka gedag, ‘tot zaterdag’, en zucht: ik zit! Maar een snel vertrek zit er niet in. We gaan stapvoets vooruit en weer een stukje achteruit (een demonstratie twee stappen vooruit, een achteruit), er wordt nadrukkelijk en váák op de toeter gedrukt en ik weet bijna zeker dat hij eerst zijn matatu vol wil hebben, voordat ie vertrekt. Toch vraag ik het voor de zekerheid nog even aan de driver. Hij zwijgt en kijkt de andere kant op. Ineens wordt er, na 10 meter (jaja, na een kwartier!), van driver gewisseld en wordt er buiten de matatu op luide toon onderhandeld over … (gokje) … de prijs van een ritje. Nadat we toch zeker in een volgend half uur 100 m hebben afgelegd, ben ik het zat, open de deur en stap uit (ja, dat kan gewoon rijdend). Ik loop naar een vriendelijke man in een winkeltje aan de overkant, die desgevraagd voor mij een bodaboda (ander woord voor pikipiki) regelt. Na een lange rit, waarin ik me afvraag of ik straks nog haren op mijn hoofd heb (zo hard waait het) kom ik bij de junction en pak daar de eerste de beste matatu … wat kan een mens toch blij zijn met een rammelende matatu, als die gewoon doorrijdt …

Als ik ’s avonds, na toch nog één foto van de prachtige lucht boven ons guesthouse, in mijn bed kruip, kijk ik nog even op mijn stappenteller: bijna 14.500 stappen. Wow💪🏽👵🏽

Met een trotse groet ook omdat dit mijn 100ste blog is,

Grada (Nadzua)